I YAL TASERTIT ALLALEN-IS

TAMURT TAQVAYLIT (SIWEL) — Seg imi id tebda txelqit d tasertit id yettakken amtedu n yal amdan, n yal aɣref. Lebni n yimal, aressi n tɣerma  ḥwajen  isufar yeddan akked inekiw n cetla. Yal tikelt deg ara isenned wagdud ɣef iferdisen ijenṭaden, ur  neddi-ara  akked lɣerza n yiman-is, leqrar d- agrireb deg ugadir ur teḍfir luḍḍa.  Xuḍi lexyuḍ n-umezruy tikwal cebken , seɛben i uslek seg takurt anda i ten-bernen wussan.

Akka dɣa nekkni   s leqbayel, amur ameqran seg umezruy-nneɣ yettwafer. Drus n wid yezran belli idurar-nneɣ ttwazedɣen seg leqdim n zzman. Imezdaɣ n temnaḍt-nneɣ llan din seg tallit n azarmeruy( préhistoire). Azar-nsen yewwet azal n 2,4 imelyan iseggasen ɣer deffir ( later n Ɛin Bucri deg Setif).  Gar imedyaten id yeskanayen aya, nezmer ad nebder taxejjit n Afalu ɣer tama n Melbu, nqqec ɣef yizra am umnay n Ubizar, Ifri n Galdamen ( 11000 ar 15 000 isegassen uqbel tallalit n Ɛissa). Lumayer-agi merra, d- inigan ɣef tillin n lejdud-nneɣ di tmurt n leqbayl seg imi yebda umezruy n txelqit. Anamek n wennect-a iban, deg akal n tmurt n leqbayel id nefruri. Tigeldiwin n Kuku, Nat Ɛabbas  d tansiwin n tilleli-nneɣ, n timunent n tmurt n leqbayel si zik n zik. Ahat lemmer mačči d-amnekcam aṛumi ɣer ṛṛiḍa iqbayliyen ad illin ddaw leɛnaya n tigelda-nsen neɣ  tagdudansen  id sullin s-ifadden n tmusni-nsen.

Maca amezruy-agi, yezga yettwaffer ɣef arraw-is. Aɣerbaz n Lẓẓayer deg leɛmer id yebder tigelda n At Ɛabbas, neɣ tin n Kuku. Deg leɛmer id yebder trad yellan gar Leqbayel akked d yal amnekcam od yeṣawḍen ɣer umnar am irumaniyen,  iɛraben, iterkiyen neɣ irumyen. Akka dɣa , armi xelsen leɣrama  iɛeddan iserdasen n Fransa tiwwura n wuzzal( les bibans ) akken ad kecmen Qsenṭina. Tuffra-agi n umezruy n tmurt n leqbayl yella s lɣerd, iswi-is: ad yettu uqbayli d-akken tɛedda tallit yella d-amunen, d-ilelli yettidir ddaw leɛnaya n ddewla id yesebded s yiman-is i yiman-is.

Ula deg ayen yeɛnan idles, deg leɛmer yeselmed uɣerbaz n Lẓẓayer tira n-imedyazen iqbayliyen iqburen am ccix Muhend u Lhusin, Yusef Uqasi, Si Muḥend u Mḥend. Stettu iw agdud later-ines ad yettu anwi i t-yillan. Xudi yal agdud yettun cetla-s, yettuɣal d-akli , d-arbib n-umezruy, d-aberreni deg akal-is.

Ahat deg umennuɣ akken agdud aqbayli ad yemlil netta  akked “ Nekk” ines, ilaq aleqqem n yixef-is s lliqa n wayen yellan seg imi yebḍa umezruy. Tawil  amen zu akken ad yuɣal wudem n-uqbayli deg lemri  n tudert, d tamusni n umezruy yellan d aferdis  amenzu ɣef acu isenned yidles , d-aɣbalu ansi   id tettagem timmadit lliqa i timerna ifurkawen-is.

Aseɣri n yidles yettilli deg uɣerbaz , yettilli diɣ di tira( idlisen, amezgun, sinima, ). Ɣef aya ahat d lawan akken imnuda-nneɣ ad skaflen kra iɣ-ksen seg tḥajurrin yebnan ixef-nneɣ. Lebɣi lemmer ad gten isura, imezraren( séries) ara yalsen tudert n wasaḍ-nneɣ, n tigeldiwin-nneɣ tiqburin. Yal tasertit tesutur allalen  akken ad tefk imɣan akked ixulaf, yiwen gar wallalen-agi d-asǧǧuǧeg n umezruy n waɣref akken yal yiwen ad yissin anwa id netta, ansi id yekka, acku ala abrid n yideli i-izemren ad yenǧer win uzekka.

H@S
SIWEL 011630 FEV 21